Statusangst - slot

En toen kwamen de kinderen ik vandaag thuis van een paar dagen logeren bij opa en oma en vond ik een paar fijne berichten in mijn mailbox. Dat het goed was dat ik er weer was om mijn blog te schrijven en dat ik prettige stukken geschreven had. Dat was mooi, want ik was meteen naar boven gerend om te gaan schrijven.
Sowieso had ik al gemerkt dat ik het rottig vond dat ik na één keer schrijven meteen alweer een paar dagen verstek moest laten gaan. Ik heb dus enorm veel zin om weer op te schrijven wat ik lees of meemaak en wat dat weer met me doet.
Zo heb ik dus op de camping Statusangst van Alain de Botton uitgelezen. Er is mij duidelijk geworden dat rijk worden (wat status heeft in onze moderne tijd) niet voorbehouden is aan de mensen met nobele karaktertrekken, maar ook voorkomt bij bijvoorbeeld de inhaligen, de ongevoeligen en onontwikkelden. Ook is helder geworden dat wat status geeft, bepaald wordt door de groep mensen die het op dat moment voor het zeggen heeft.
Een beetje afstand nemen tot het fenomeen relativeert enorm. Net als de dood (Tolstojs novelle De dood van Iwan Iljitsj is daar een mooi voorbeeld van) of bijvoorbeeld onmetelijke landschappen (eindeloze ruimte) en ruïnes (onmetelijke tijd) waardoor "we even een geruststellende glimp opvangen van onze eigen onbeduidendheid." Het roept een ontzag op voor dingen die veel groter zijn dan wij. Voor een kracht "die we geroepen zouden kunnen zijn oneindigheid of eeuwigheid te noemen of - wat eenvoudiger en misschien zinniger is - God."
De Botton eindigt met te zeggen dat statusangst de prijs is die we betalen voor onze instemming met een algemeen aanvaard verschil tussen een succesvol en mislukt leven. En dan ben ik weer terug bij de boeddhisten die mij leren dat oordelen pijn oplevert.
Vandaag vond ik, naast de bovengenoemde stimulerende berichtjes, ook een mooie Mindfulness Reminder in de mailbox die ik mooi vind passen in het geheel. Het is een citaat van Tom O'Connor:

Your distress about life might mean you have been living for the wrong reason,

not that you have no reason for living.

Het grappige is dat deze quote me net zo aan het denken zet over statusangst als dat hele boek van De Botton. Het komt er toch op neer dat ik zelf ontdek wat voor mij waarde heeft. Mooi is dat toch weer.

(En trouwens: ik zie net dat dit mijn 100e blogtekst is. There you go, girly! )

Statusangst - dl 2

Gisteren las ik in het boek Statusangst van Alain de Botton over Marcus Aurelius en Arthur Schopenhauer. Zij worden aangehaald om een filosofisch antwoord te geven op het statusangst-probleem.

Het komt er op neer dat we af moeten van de "kinderachtige drang over onze status te waken" en "ons in plaats daarvan tevreden [moeten] stellen met de bestendiger genoegens van een op logische argumenten gebaseerd gevoel van eigenwaarde." 

Hierbij is vooral belangrijk dat we onszelf kennen. "Een verwijt treft ons alleen als het de spijker op de kop slaat. Wie gewoon weet dat hij een verwijt niet verdient, kan en zal er met verachting op reageren," aldus Schopenhauer. Keizer en filosoof Marcus Aurelius verwoordt het zo: "Wil iemand me verachten? Hij gaat zijn gang maar. Ik zal ervoor zorgen dat men me niet kan betrappen op daden of uitspraken die verachting verdienen."

Heel begrijpelijk allemaal. In bed kon alles wat ik gelezen had laten bezinken en verwonderde me erover hoe dit bij mij werkt. Dat ik me inderdaad vaak rücksichtslos iets aantrek wat anderen van mij vinden. Alsof het vóór alles het belangrijkst is dat ik gewaardeerd word, door wie dan ook. Er zit een enorme honger naar erkenning in mij en dat maakt me heel kwetsbaar.

Ik realiseerde me weer eens hoe eenzaam ik me vaak voel tussen de mensen. Schopenhauer zegt daarover dat er in deze wereld slechts de keuze is tussen eenzaamheid en platheid. Dit tekent zijn negatieve kijk op de mens. Het weerspiegelt een ontevredenheid met wat voorhanden is. Dat herken ik wel, die teleurstelling in mensen als ik weer eens merk hoezeer iedereen met zichzelf bezig is. 

En toch. Ik kan iedereen wel van alles verwijten, maar ik heb toch vooral last van mezelf. Van de negativiteit in mijn eigen hoofd. Ik ben het toch het vaakst zelf die mij onderuit schopt. Me afsluiten voor mijn medemensen zal me niet helpen. De gedachten en overtuigingen in mijn eigen hoofd zullen gewoon hun desastreuze gang blijven gaan. Mediteren, dat zou ik consequenter moeten doen, besloot ik. En die anderen, die zou ik vaker laten voor wat ze zijn. 

Gisteren nog vertelde ik mijn vriend heel eerlijk dat ik vaak niet voor me zie hoe 'het nog wat kan worden met mij.' Daar hebben we toen wel even over door gepraat, maar dat voelde toch niet goed. Ik ga zo gauw verklaren en relativeren. In bed realiseerde ik me dat ik zo verlang naar iemand die op zo'n moment mijn handen vastpakt, me liefdevol in mijn ogen kijkt en oprecht zegt: "Ho, lieve Joyce, stop. Alles is goed zoals het nu is. Ook jij bent precies goed. Je hoeft helemaal niets waar te maken. Ontspan." 

Ik vroeg me af wie er zo liefdevol tegen mij zou kunnen praten. God, Maria, natuurlijk Kwan Yin en mijn eigen vader vanuit het hiernamaals, maar ik denk niet dat iemand uit de groep mensen om mij heen zich zo onvoorwaardelijk liefdevol kan openstellen. Ik koesterde me in die oprechte liefde die ik opgeroepen had en voelde hoe het rustig en stil werd vanbinnen. Heel mooi.

Nu heb ik pas alleen de oplossing van de filosofen gelezen en ben al veel wijzer geworden. Het is nodig afstand te doen van de negativiteit in mijn hoofd en de teleurstellende reacties van de mensen om me heen. Dat kan ik doen door mijn ratio er op los te laten of, en dat past mij beter, door weer dagelijks te mediteren, maar ook door regelmatig contact te maken met die bron van onvoorwaardelijke liefde waaruit ik ontstaan ben.

Statusangst

Ik lees het boek Statusangst van Alain de Botton. Het gaat over "De kwellende gedachte, waarvan de funeste invloed zich over grote delen van ons leven kan uitbreiden, dat we mogelijk niet in staat zijn te voldoen aan het succesideaal zoals geformuleerd door onze samenleving en dat we dientengevolge het risico lopen gespeend te blijven van waardigheid en respect: de angst dat we ons op een te lage sport van de maatschappelijke ladder bevinden of op het punt staan nog dieper te zinken." En: "Uit falen komt vernedering voort: het knagende besef dat we niet in staat zijn geweest de wereld te laten zien wat we waard zijn en voortaan gedoemd zijn succesvolle personen met verbittering te bezien en onszelf met schaamte."
Volgens De Botton speelt het streven naar liefde een belangrijke rol in het ontstaan van statusangst. "We zijn evenzeer om emotionele als om materiële redenen gefixeerd op de plaats die we innemen in de wereld. Die plek bepaalt immers hoeveel liefde we mogen ontvangen en dus ook of we onszelf aardig kunnen vinden of gedoemd zijn ons zelfvertrouwen te verliezen."
In het hoofdstuk waarin de schrijver uiteenzet dat de materiële vooruitgang onze verwachtingen beïnvloed heeft en daarmee ook van invloed is op het ontstaan van statusangst, zegt hij: "De prijs die wij hebben betaald voor onze verwachting zoveel meer te zijn dan onze voorouders is het gevoel dat we in de verste verte niet alles zijn wat we zouden kunnen zijn."
Ik ben heel blij met dit boek, want ik merk dat het me goed doet dat iemand dit fenomeen heeft willen doorgronden. Het is niet een onderwerp waar je (men, maar ook ik in het bijzonder) gemakkelijk over praat. Dat zegt De Botton ook al in zijn inleiding.
Als ik afgunst voel bij het succes van anderen, geeft me dat een naar gevoel. Het is een emotie waar ik mezelf altijd erg over op m'n kop geef. Het is niet fijn te merken dat ik die ander blijkbaar niet volmondig het goede gun. Dit boek legt bloot wat er gebeurt, dat is zo fijn. "Het gevoel dat we iets anders zouden kunnen zijn dan wat we zijn - een gevoel dat wordt ingegeven door de grotere prestaties van hen die we als onze gelijke beschouwen - leidt tot onzekerheid en wrevel. Als we zelf klein zijn en omringd worden door mensen die allemaal net zo lang zijn als wij, zullen we niet nodeloos tobben over zoiets als lengte. Maar als anderen in onze groep ook maar een beetje langer worden dan wij, is de kans groot dat we ons opeens ongemakkelijk voelen en ons overgeven aan ontevredenheid en afgunst - ook al zijn we er zelf geen milimeter kleiner door geworden." En: "We zijn alleen jaloers op degenen met wie we ons vereenzelvigen; we zijn alleen jaloers op leden van onze referentiegroep. Weinig successen zijn zo onverdraaglijk als die van onze ogenschijnlijke gelijken." Zo werkt dat dus. Dat is toch mooi om op een rijtje te hebben.
Het is voor mij een heet hangijzer, die statusangst, dat merk ik wel. Ik lees niet voor niets de boeken van Eckhart Tolle en de verzen van de Tao Te Ching. Deze boeken leren mij dat mijn ego mij afhoudt van mijn ware zelf. Dat is mooi, want als me lukt dat ego te temmen, heb ik geen last van geldingsdrang en dus ook niet van statusangst. Maar dan kom ik toch weer terug bij Thich Nhat Hahn, die vertelt over de twee kanten van de medaille. Volgens Thich Nhat Hahn houden we ons niet alleen bezig met de dingen van het dagelijks leven - status bijvoorbeeld - maar ook met onze ware aard - het uiteindelijke. Ik denk dat dit een reëlere schets van het leven is. Ik heb er toch echt mee te dealen, met die heersende overtuigingen, mijn eigen drijfveren en dus ook met mijn ego.
Ben benieuwd of Alain de Botton mij in het tweede gedeelte van het boek handvatten kan bieden om met die statusangst om te gaan. Wordt vervolgd.